Het is geen geheim dat het niet goed gaat met studentenrestaurant Alma. Alma bood door de coronacrisis begin dit semester elke dag slechts twee warme maaltijden aan, voor een prijs van elk €6. Ze werkte ook met een reservatiesysteem, waardoor studenten op voorhand moesten beslissen op welke stoel ze op welk uur gingen zitten. “We dachten dat het een volkstoeloop zou zijn”, zei CEO Daniel Lips. Het resultaat viel nogal tegen: slechts 16 procent van de normale opkomst in het geliefde studentenrestaurant. Lips besloot daarom geen warme maaltijden meer aan te bieden en om op elke campus slechts één Alma te openen met broodjes en snacks. Voor betaalbare warme maaltijden kunnen studenten er dus voor onbepaalde tijd niet meer terecht.

De problemen met Alma zijn ook een grote klap voor de werknemers. Van de 130 werknemers zijn er nog maar 20 aan de slag, de rest is op tijdelijke werkloosheid gezet tot december. Deze mensen leven in grote onzekerheid over hun inkomsten tot 2021. Vaak gaat het bovendien om werknemers met een kwetsbare achtergrond die zich zulke onstabiliteit des te minder kunnen permitteren.

Almaar hogere prijzen, almaar minder middelen

Alma staat in Leuven bekend als goedkoop studentenrestaurant, maar is ook een plaats van sociaal contact, culturele evenementen of om te studeren en groepswerken te maken. Door de coronamaatregelen valt er de laatste tijd steeds minder te beleven in de Alma. Voor studenten is het nochtans belangrijk dat ze gezonde en betaalbare maaltijden kunnen eten samen met vrienden of terwijl ze mensen van hun richting leren kennen. Bovendien speelden door de coronacrisis veel studenten hun studentenjob kwijt en hebben ze nog weinig sociaal contact. De inclusie van studenten met minder middelen was bij de start van het studentenrestaurant heel belangrijk. Daarom zou het goed zijn moest er toch veilig en betaalbaar Alma-maaltijden gegeten kunnen worden.

Dit sociale karakter van de Alma is de voorbije jaren echter steeds meer onder druk komen te staan. Sinds 2011 al zijn er elk jaar prijsstijgingen geweest. Op negen jaar tijd steeg de prijs van het goedkoopste gerecht met 38 procent: van €2,70 naar €3,75. Naast eigen inkomsten is Alma aangewezen op subsidies. Elk jaar krijgt het zo’n drie miljoen euro van het budget van studentenvoorzieningen van de KU Leuven, die dat geld op hun beurt van de Vlaamse overheid ontvangen.

Net daar knelt het schoentje. Vroeger werd de financiering van het hoger onderwijs beslist op basis van de inschrijvingsaantallen. Hoe meer studenten studeren, hoe meer subsidies een instelling krijgt. Vandaag krijgen hoger onderwijsinstellingen enkel nog subsidies op basis van het aantal afgestudeerden. Niet iedereen die begint te studeren, maakt dat echter ook af. Het gevolg is dat de KU Leuven niet meer geld vrijmaakt en Alma gedwongen wordt haar prijzen te verhogen. Als klap op de vuurpijl plande de Vlaamse regering om nog eens 228,4 miljoen euro te besparen op het hoger onderwijs.

Alma geeft die onderfinanciering zelf ook aan. Zo volgen de overheidssubsidies de consumptieprijsindex niet. Deze index meet de prijsstijgingen van verschillende goederen en diensten en is sinds 2011 met 16,5 procent gestegen. Daarnaast moet er ook personeel betaald worden en stijgen de energieprijzen en verschillende andere kosten.

Onderfinanciering leidt tot commerciële logica

Zo wordt Alma gedwongen een commerciële logica te volgen. Door het gebrek aan middelen, moet ze wel haar prijzen verhogen om te kunnen overleven. Dat CEO Daniel Lips uit de privésector komt en voor voedselmultinationals als Griffith Foods en Goorden-Impextraco werkte, is symbolisch. Maar Alma komt zo ook in een vicieuze cirkel terecht waarbij steeds minder studenten opdagen. Want wanneer een warme maaltijd even veel kost als een goedkope pizza, een pak friet of eten in een snackbar, waarom zouden studenten dan nog kiezen voor Alma?

Deze commercialisering kan er uiteindelijk toe leiden dat het beheer van Alma wordt uitbesteed aan een privébedrijf, met alle kwalijke gevolgen van dien. Er zijn voorbeelden genoeg van diensten in het hoger onderwijs (en daarbuiten) die steeds meer worden overgenomen door de privésector en die daardoor moeten inboeten qua kwaliteit en betaalbaarheid. Het studentenrestaurant van de Sociale School Heverlee werd in 2015 overgenomen door het bedrijf Horeservi omwille van besparingen. Binnen het jaar ontsloeg Horeservi een medewerkster die al 21 jaar in het restaurant werkte en werd er door studenten en personeel een boycot van het restaurant op touw gezet.

Aan onder andere de VUB en de hogeschool PXL is de boekenvoorziening geprivatiseerd en overgenomen door Standaard Boekhandel, met prijsstijgingen tot gevolg. Aan de UGent is de schoonmaakdienst uitbesteed aan het privébedrijf ISS, met lage lonen en gebrekkige sociale voorwaarden voor de werknemers tot gevolg. Ook het universitaire onderzoek wordt steeds meer bedrijfsgericht. Veto maakte in 2018 bekend dat de opbrengsten van marktgericht onderzoek (dus in opdracht van bedrijven) aan de KU Leuven waren verdubbeld sinds 2010 en dat dit in de praktijk doorgaans neerkomt op “gestuurd onderzoek”.

Is het nieuwe financieringsmodel van Alma de oplossing?

Ondertussen is bekend dat er een aantal belangrijke wijzigingen zullen komen in het beheer en de financiën van Alma. De KU Leuven gaat de gebouwen van Alma overnemen en voortaan zelf beheren. Daarnaast gaat de subsidiëring van Alma op termijn afhankelijk worden gemaakt van de verkoopcijfers. De rechtstreekse subsidies die ze krijgt zullen kleiner zijn, terwijl het grootste deel zal gaan afhangen van de verkoop? Studentenkrant Veto zegt daarover: “Waar de subsidie voorlopig dus niet gelinkt is aan de verkoop of de prestaties van Alma, zal dat in de toekomst voor een groot deel wel zo zijn.”

Het is een goede zaak dat de universiteit de problemen van Alma ter harte neemt. Dat ze Alma haar gebouwen zelf gaat beheren, eerder dan ze aan een privébedrijf uit te besteden, is ook een positieve evolutie: dit kan een beetje financiële ademruimte bieden aan het restaurant. Maar is het nieuwe financieringsmodel echt een oplossing? Dat lijkt onwaarschijnlijk. Een model van subsidiëring op basis van verkoopcijfers laat de structurele onderfinanciering niet verdwijnen. Daarnaast is het hoofdprobleem is niet wanbeheer of een gebrek aan incentives, een beloning voor goede prestaties die aanspoort om nog beter te presteren. Het hoofdprobleem is een gebrek aan middelen.

Door de prijzen te laten afhangen van hoeveel maaltijden er verkocht worden, komt Alma juist nog verder in een commerciële logica terecht waarin ze moet presteren, in plaats van de nodige zekerheid te bieden. Als de verkoopcijfers dan toch tegenvallen - en in bepaalde periodes zoals een lockdown is dat onvermijdelijk het geval - krijgt Alma minder geld. Bovendien worden de eigenlijke middelen hiermee niet per se verhoogd. Kortom: het nieuwe financiële beleid stemt niet overeen met de stappen die genomen moeten worden om het voortbestaan van Alma als een sociale studentendienst die betaalbare maaltijden levert, te garanderen.

Alma moet sociaal blijven

Door de onderfinanciering en de commerciële logica, verliest Alma de identiteit waar ze altijd voor stond: een sociaal en betaalbaar studentenrestaurant, waar de student centraal staat en niet de winstmarges. Bovendien slagen andere universiteiten er wel in om nog goedkopere maaltijden aan te bieden. De restaurants van de UGent, UAntwerpen en VUB vragen respectievelijk €4,40, €5,40 en €5,40 voor hun duurste maaltijd. Ze werken tijdens de coronacrisis met een take-away, waarbij studenten de maaltijd warm kunnen afhalen of kiezen om een koude maaltijd mee te nemen om thuis op te warmen. Als andere universiteiten erin slagen om goedkopere maaltijden aan te bieden en met een take-away te werken om nog veilig te kunnen eten, waarom Alma dan niet?

De KU Leuven moet dringend meer middelen vrijmaken voor Alma. En als de universiteit die middelen zelf niet kan ophoesten, moet ze op tafel kloppen bij de Vlaamse regering om te investeren in het hoger onderwijs. Alleen door te investeren, kan het sociale karakter van Alma bewaard blijven. Zo kunnen er terug betaalbare maaltijden aangeboden worden, lossen we de financiële problemen op en kan er geïnvesteerd worden in betere arbeidsvoorwaarden voor het personeel. Want Alma is te belangrijk om failliet te laten gaan. Teken hier de petitie.