Vrede in zicht in Palestina?

Trump doet uitschijnen dat hij de heilige graal voor vrede in het Midden-Oosten heeft gevonden. Een in Washington veelgebruikte naam voor het plan, ‘The Trump Peace Plan’, verwijst naar de afspraak met de geschiedenis die Trump meent te hebben. Vrede bereiken in Palestina zou inderdaad een stunt van formaat zijn. De verovering van Palestina begon in 1948, toen zionistische milities gesteund door het westen een groot deel van de Palestijnen van hun land verjaagden om er de ‘Joodse staat’ Israel te stichten. Miljoenen Palestijnen leven al 71 jaar in vluchtelingenkampen, het is de langste vluchtelingencrisis in de geschiedenis. Sinds 1967 bezet het Israelisch leger ook de resterende Palestijnse gebieden in Gaza, Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever. In hetzelfde jaar onstond ook de uitzonderlijk nauwe bondgenootschap tussen Israel en de VS. Sindsdien hebben verschillende Amerikaanse presidenten geprobeerd om hun naam te verbinden aan een vredesakkoord in het Midden-Oosten. Het laatste grote akkoord tussen Israel en Palestina werd in 1993 in Oslo gesloten onder de vleugels van Bill Clinton, maar Israel is gewoon verder gegaan met de bezetting en verdere kolonisering van Palestina.

De situatie van de Palestijnen is sinds de Oslo-akkoorden verder achteruit gegaan en niets wijst erop dat Israel snel van koers zal veranderen. De agenda van de huidige rechtse Israelische premier Benjamin Netanyahu is onverzoenlijk met de fundamentele eisen van de Palestijnen. Netanyahu wil de geschiedenis ingaan als de man die het zionistische ideaal van Groot-Israel realiseerde. De Palestijnen daarentegen eisen minstens het einde van de bezetting van Gaza, Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever door het Israelische leger en de oprichting van een echte Palestijnse staat. Ook de afbraak van de illegale Israelische nederzettingen in Palestijns gebied, de terugkeer van miljoenen verjaagde Palestijnse vluchtelingen naar hun thuisland en gelijke rechten voor Joden en Arabieren in Israel staan hoog op de Palestijnse agenda. Op al die punten wil Netanyahu net het omgekeerde: hij is een uitgesproken tegenstander van de oprichting van een Palestijnse staat, hij wil de erkenning van de meeste Palestijnse vluchtelingen intrekken, hij liet de discriminatie tegen niet-Joden in de beruchte Apartheidwet vastleggen en de dag voor de parlementsverkiezingen in april 2019 kondigde hij aan dat hij alle illegale nederzettingen bij Israel wil annexeren, wat neerkomt op de bijna totale opslorping van de resterende Palestijnse gebieden.

Trump beweert nu dat hij ondanks die scherpe tegenstellingen een vredesdeal kan sluiten tussen Israel en Palestina die even rechtvaardig en aantrekkelijk is voor beide partijen. De kwestie ligt hem kennelijk na aan het hart. Niemand minder dan zijn schoonzoon en meest naaste raadgever Jared Kushner kreeg al in 2017 de opdracht om het plan uit te werken. De leider van de onderhandelingen is Jason Greenblatt, de voormalige executive vice president van Trumps eigen vastgoedconcern. Alles wijst erop dat dit voor Trump geen zoveelste diplomatisch dossier is, maar een prioriteit voor de realisatie van zijn America First ideologie.

Inhoud van de Deal

‘The Deal of the Century’ bestaat uit twee delen, een economisch en een politiek luik. Het economische luik werd op 22 juni 2019 door Kushner en Greenblatt voorgesteld op een speciale conferentie in Manama, de hoofdstad van de Golfstaat Bahrein. Op het eerste zicht bevat het economische deel van het plan heel wat positiefs voor de Palestijnen. Trump belooft niet minder dan 50 miljard dollar aan investeringen in de Palestijnse infrastructuur en economie over een periode van tien jaar. Dat geld zou moeten komen van Amerikaanse bondgenoten in de Perzische Golf als Saoedi-Arabie en de Verenigde Arabische Emiraten.

Voor de onthulling van het politieke deel van het plan is er nog steeds geen datum aangekondigd. De publicatie werd al zo vaak uitgesteld dat de secretaris-generaal van de Palestine Liberation Organisation (PLO) Saeb Erekat spreekt over ‘the deal of the next century’. Volgens de Financial Times is het zelfs nooit de bedoeling geweest om het politieke plan openbaar te maken, als het al bestaat. De Trump-regering heeft echter al verschillende standpunten ingenomen over politieke kwesties in Israel en Palestina die een idee geven van wat het politieke luik waarschijnlijk zal inhouden.

Ondanks de beloofde investeringen zijn de Palestijnen bijzonder ongerust dat Trumps plan de facto een einde wil maken aan hun aspiraties om hun land en hun vrijheid terug te winnen. Daar zijn inderdaad meerdere aanwijzingen voor.

1. Een ‘gelijk’ plan op maat van Netanyahu?

Trump, Kushner en Greenblatt beweren dat ze de belangen van Israel en het Palestijnse volk gelijk benaderen en dat hun plan rechtvaardig zal zijn voor beide partijen. Alles wijst echter op het tegendeel. De ‘Deal of the Century’ maakt tegen de Amerikaanse diplomatieke traditie in geen gewag van een ‘tweestatenoplossing’. Kushner en Greenblatt gaven al aan dat dat opzettelijk is. Gezien de huidige krachtsverhoudingen speelt dat vooral in de kaart van de Israelische regering. Jason Greenblatt gaf ook toe dat de bekendmaking van het politieke deel van het plan werd uitgesteld omwille van de verkiezingsuitslag in Israel in april. Netanyahu haalde niet genoeg zetels voor een werkbare meerderheid en schreef dan maar nieuwe verkiezingen uit voor september 2019. Greenblatt beweert nu dat het politieke luik van het plan rond die tijd zal worden voorgesteld. Dat de timing van een zogezegd ‘onbevoordeeld vredesplan’ afhangt van de politieke carriere van Netanyahu, is op zijn zachts gezegd verdacht.

Dat het team van Trump het uitgangspunt van Netanyahu overneemt, mag echter niet verbazen. Trump en Netanyahu zijn twee handen op een buik en beschouwen elkaar zelfs als goede vrienden. ‘Ik mag hem Bibi noemen’, zei Trump over Netanyahu bij hun eerste officiele ontmoeting als president en premier. Daar zit Trumps schoonfamilie voor iets tussen. De Kushners en de Netanyahus zijn al vele jaren erg close. Jareds vader Charles Kushner, een rijke zakenman en fervent donor aan zionistische en pro-Israel organisaties, is minstens sinds 1999 een intimus van Netanyahu. Bij een van de bezoekjes van Netanyahu aan de Kushner villa, liet Jared hem zelfs in zijn bed slapen. Charles Kushner organiseerde al in 2016 een ontmoeting tussen hemzelf, zijn zoon, Trump en Netanyahu.

Dat Trump en Netanyahu het zo goed kunnen vinden, heeft natuurlijk niet enkel met familiebanden te maken. Netanyahu’s uiterst rechtse partij Likoed is de Israelische tegenhanger van de koers die Trump met de Republikeinse partij wil varen: economisch neoliberaal, ethisch conservatief, geobsedeerd met veiligheid en autoriteit, nationalistisch en zelfs racistisch. Hun politieke verwantschap kon niet nauwer zijn. Het stond dus in de sterren geschreven dat Trumps visie op de Palestijnse kwestie dicht zou aanleunen bij die van Netanyahu. In de aanloop naar de ‘Deal of the Century’ maakte Trump al heel duidelijk welke kant hij kiest, door onder andere in 2018 de Amerikaanse ambassade te verplaatsen van Tel Aviv naar Jeruzalem wat evenveel betekent als een steun voor de Israelische claim op de Palestijnse hoofdstad. Trump erkende ook de Israelische verovering van de Syrische Golanhoogte, waarop Netanyahu een deel van die hoogvlakte omdoopte tot ‘Trump Heigths’.

2. ‘Money for peace’ in plaats van ‘Land for peace’?

Als reactie op de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem verbraken de Palestijnse Autoriteiten (PA) hun diplomatieke contacten met de Verenigde Staten. Trump langs zijn kant reageerde door de financiele steun van de VS aan de PA op te zeggen en de delegatie van de PLO in Washington op te doeken. Op zijn zachts gezegd botert het dus niet tussen de regering van Trump en de Palestijnse vertegenwoordigers. Aangezien Trump niet kan verbergen dat hij de plannen van Netanyahu steunt om Palestina verder bij Israel in te lijven, boycotten de Palestijnen de officiele onderhandelingen voor ‘the Deal of the Century’. Toch zal de Amerikaanse regering hen iets moeten bieden, want zonder enige medewerking van de PA kan het plan zeker niet verkocht worden als een ‘gelijkwaardige oplossing’ en een ‘historisch vredesakkoord’.

Daar dient het economisch luik van het plan voor. Het moet dienen als wortel om de Palestijnse Autoriteiten te overtuigen, opgejaagd door de vele stokslagen. De 40 pagina’s lange brochure ‘Peace for Prosperity’ die in Bahrein werd voorgesteld bevat in totaal 50 miljard dollar aan beloofde investeringen in de Palestijnse economie en infrastructuur. Human Rights Watch maakte echter meteen brandhout van het plan. De brochure verzwijgt niet alleen de vele mensenrechtenschendingen, maar ook de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de belegering van Gaza die heel het economische leven in de Palestijnse gebieden bepalen. De Israelische militaire controle in de Westelijke Jordaanoever alleen al kost de Palestijnse economie naar schatting 3,4 miljard dollar per jaar. Het plan houdt geen enkel verband met de realiteit. Wat baat het om een peperdure corridor tussen de Westelijke Jordaanoever en Gaza aan te leggen, als het Israelische leger de inwoners van Gaza verbiedt om te reizen? Hoe hypocriet is het om over ‘bescherming van eigendomsrechten’ te spreken, als men met geen woord rept over de illegale onteigening van Palestijnse gronden voor de bouw van Israelische nederzettingen?

De logica van Trumps plan wordt wel eens omschreven als ‘Money for Peace’, een verwijzing naar het adagium ‘Land for Peace’ dat de Amerikaanse president Jimmy Carter introduceerde in de Israelo-Palestijnse onderhandelingen. Met andere woorden, Trump wil met zijn economisch plan de Palestijnse elite omkopen om akkoord te gaan met het politieke deel van het plan.

‘It always looked like a smokescreen to mask the burial of the two-state solution (…) and greenlight the Israeli annexation of most of the West Bank’, schrijft de Financial Times. ‘If a plan exists, it is essentially to tick off the irredentist Israeli right’s wishlist, and then present the Palestinians with terms of surrender — sweetened, in the Kushner view, by Gulf petrodollars.’ Netanyahu bereidt die annexatie al jaren voor, door meer dan honderd Israelische nederzettingen te bouwen op Palestijnse grond. In 2016 bevestigde de Verenigde Naties dat de nederzettingen een ‘flagrante schending’ zijn van het internationaal recht. De Trump-regering heeft echter geen probleem met de illegale nederzettingen. Sterker zelfs, in een interview deze week zei Jason Greenblatt: ‘Ik houd niet eens van het woord nederzetting. Ik vind dat zo’n pejoratieve term. Ik gebruik liever de termen wijken en steden.’

3. Een plan om de helft van de Palestijnen te doen verdwijnen?

De annexatie van de Westelijke Jordaanoever is de volgende stap op weg naar het zionistische ideaal van een Groot-Israel dat minstens het volledige grondgebied van Palestina zou inpalmen. Maar het zionisme is niet alleen een expansionistische ideologie, het predikt ook een racistische opvatting van Israel als etnisch zuivere ‘Joodse Staat’. Als het ooit zo ver komt dat Israel de Westelijke Jordaanoever annexeert, dan neemt men ook 3 miljoen nieuwe Arabische inwoners in Israel op (op dit moment wonen er ruim 6 miljoen joden en bijna 2 miljoen Arabieren in Israel). Om op voorhand een de facto binationale Joods-Arabische staat te vermijden, liet Netanyahu in juli 2018 de beruchte Joods-Nationale Wet stemmen. Deze basiswet (een wet die moet dienen als basis voor een toekomstige Israelische grondwet) stipuleert dat enkel ‘het Joodse volk’ soevereiniteit en zelfbeschikkingsrecht geniet in Israel. Andere bevolkingsgroepen, zoals Arabische christenen en moslims, worden gedegradeerd tot tweederangsburgers. De wet schrapt het Arabisch als officiele landstaal van Israel. Ook vermeldt de wet expliciet dat de illegale nederzettingen ‘een nationale waarde hebben’ en moedigt de aanbouw ervan aan. Om al die redenen werd de wet bekend als de Apartheidwet. Voor Israel is het niet zonder risico om de discriminatie tegen niet-Joden wettelijk vast te leggen, aangezien Apartheid in het internationaal recht de op een na ergste misdaad is na genocide. Maar de veroveringszucht van Netanyahu liet hem geen andere keus. En hij weet dat de internationale instellingen hem niet zullen lastig vallen, zolang Donald Trump het machtigste ambt ter wereld bekleed.

Er bestaat echter een nog grotere ‘demografische bedreiging’ voor Netanyahu’s droom van een etnisch zuiver Groot-Israel dan de 3 miljoen Palestijnse inwoners van de Westelijke Jordaanoever. De intussen 5 miljoen Palestijnse vluchtelingen die leven in vluchtelingenkampen in Israel, de Palestijnse gebieden en buurlanden als Jordanie en Libanon hangen al sinds 1948 als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de zionistische partijen in Israel. Volgens Resolutie 194 van de Verenigde Naties hebben zij het recht om terug te keren naar hun oorspronkelijke woonplaats. Het recht op terugkeer werd meermaals door de VN bevestigd. Maar voor de zionistische partijen in Israel is dat onaanvaardbaar, aangezien hun terugkeer zou betekenen dat de Joden een demografische minderheid worden in Israel. Netanyahu kwam daarom met de theorie op de proppen dat enkel de mensen die in 1948 werden verjaagd recht hebben op het statuut van vluchtelingen, niet hun kinderen en kleinkinderen die geboren werden in de kampen.

De resoluties van de VN zeggen echter letterlijk het omgekeerde. Een speciale organisatie van de VN, de UNWRA, is al decennia belast met het verlenen van basishulp zoals voedsel, gezondheidszorg en onderwijs aan alle inwoners van de Palestijnse vluchtelingenkampen, ook de vluchtelingen van de tweede en derde generatie. Trump maakte in augustus 2018 heel duidelijk wat zijn standpunt is over de kwestie, door alle Amerikaanse financiering voor de UNWRA abrupt stop te zetten. De organisatie verloor zo in een keer 44% van haar middelen, wat haar toekomst onzeker maakt en de reeds erbarmelijke leefomstandigheden van de vluchtelingen nog verergert. Volgens Kuhsner zal het plan van Trump nu een ‘pragmatische oplossing’ bieden voor de Palestijnse vluchtelingen, maar zeker geen terugkeer. De Israelische krant Haaretz berichtte eerder al dat een hoeksteen van ‘The Deal of the Century’ zal zijn om de vluchtelingen te laten naturaliseren in Libanon, Jordanie en andere buurlanden. Kushner en Greenblatt voeren in elk geval onderhandelingen met de staatshoofden van die landen in het kader van het plan. In de hoek geduwd, wil Trump de Palestijnse vluchtelingen nu dus dwingen om hun aanspraak op het statuut van vluchteling en dus ook op het recht van terugkeer op te geven...

Verzet en internationale solidariteit

Als Trump zijn ‘Deal of the Century’ kan doordrukken, verliezen de Palestijnen dus zowel het grootste deel van het land dat hen nog rest (door de annexatie van de Westelijke Jordaanoever) als ruim de helft van hun natiegenoten (doordat de Palestijnse vluchtelingen een andere nationaliteit zouden moeten aannemen). Dat komt neer op de totale nederlaag van het Palestijnse volk en de totale overwinning van de Israelische bezetter. Voor Trump past dat in zijn strategie om orde op zaken te stellen in het Midden-Oosten, zonder al te veel Amerikaanse troepen en middelen te moeten inzetten. Trump wil namelijk de focus van het Amerikaanse buitenlandse beleid verleggen naar China, maar kan zich niet terugtrekken uit het Midden-Oosten zonder zich te verzekeren van een sterke bondgenoot in de regio die de economische en politieke belangen van de VS behartigt. Een Groot-Israel bijvoorbeeld, dat sterk genoeg is om ten oorlog te trekken tegen Iran.

Uiteraard gaat de Palestijnse bevolking daar niet zomaar mee akkoord. Meer dan zeventig jaar verzet tegen kolonisering, agressie en bezetting heeft het Palestijnse volk bijzonder strijdbaar en politiek bewust gemaakt. Een peiling van het Palestinian Center for Policy and Survey Research begin juli wees uit dat 90% van de Palestijnen niet gelooft dat de bedoeling van Trumps plan is om de economische situatie van de Palestijnen te verbeteren. Gevraagd naar wat belangrijker is, onafhankelijkheid of economische voorspoed, koos 83% voor onafhankelijkheid. In een interview met PBS deed Jason Greenblatt daarom zijn beklag dat er bij de Palestijnen geen draagvlak bestaat voor het plan. Achter de schermen gaan de gesprekken met de PA verder, maar ‘no matter how great the meeting goes — and almost all of them are great, even if they are tough discussions about U.S. policy — they always plead with me when I leave: "Please do not tweet about our meeting. Please do not tell who you met with."’

De Palestijnen hebben recht op hun vrijheid, op de erkenning van hun mensenrechten en op hun land. De hernieuwde Amerikaanse steun voor de Israelische bezetter maakt opnieuw duidelijk hoe belangijk internationale solidariteit is voor he Palestijnse volk. Ook de bevolking van de VS en haar bondgenoten moet haar stem verheffen tegen de plannen van Trump om Palestina van de kaart te vegen. Het einde van de westerse steun aan de Israelische bezetting, kolonisering en apartheid is de echte sleutel tot vrede in het Midden-Oosten.