De mythe van de vrije markt

Stel je de volgende situatie voor. Drie kindjes maken ruzie om één blokfluit. De ene heeft de fluit gemaakt en vindt dat hij de rechtmatige eigenaar is.  De tweede kan het beste blokfluit spelen en vindt op zijn beurt dat hij de rechtmatige eigenaar is. Het derde kindje heeft niets en zou dus ook graag de blokfluit hebben. Wie krijgt de blokfluit? “De vraag is niet wie de blokfluit krijgt. De vraag is waarom er maar één blokfluit is”, was het antwoord van Raoul Hedebouw. Daarmee toont hij aan wat het marxisme wil bereiken: breken met de status quo dat er geen alternatief zou zijn. Het marxisme vertrekt vanuit de realiteit en niet vanuit gedachte-experimenten. De rijkdom is vandaag nog nooit zo groot geweest, maar nog nooit zo ongelijk verdeeld. Anno 2020 zouden we in principe gewoon kunnen beslissen dat die drie kindjes elk een blokfluit krijgen.

Raoul Hedebouw kaartte ook de mythe aan dat het kapitalisme voor meer welvaart zou zorgen. Mocht er geen vrije markt zijn, dan zou er geen concurrentie zijn, en dus geen wetenschappelijke ontwikkeling en innovatie. De realiteit is echter anders. Neem nu het voorbeeld van baby Pia, het meisje waar mensen in september miljoenen euro’s voor doneerden om haar leven te redden. Het medicijn tegen haar spierziekte kost 1,9 miljoen (!) euro, omwille van zogenaamde onkosten van het bedrijf. Wat blijkt? .[1] De uitvindingen van nieuwe medicijnen, net zoals bij veel andere sectoren, komen voor het grootste deel uit de publieke sector. Ze worden ontwikkeld door onderzoekers aan universiteiten en komen dan terecht in handen van een klein aantal multinationals. Hetzelfde zien we in Sillicon Valley: van het internet over GPS en draadloze netwerken tot de displays van aanraakschermen. Al deze zaken werden gefinancierd en onderzocht door de overheid, niet door Sillicon Valley.[2] Nog een voorbeeld: telecombedrijven hebben 4G nodig en maken daarvoor gebruik van satellieten in de ruimte, die stuk voor stuk staatseigendom zijn. Het zijn de universiteiten en onderzoekscentra die achter de wetenschap zitten, gefinancierd door publieke middelen. “We moeten het onderwijs en de universiteiten herfinancieren en stoppen met dat fabeltje van de vrije markt”, aldus Hedebouw.

Bovendien bestaat de echte vrije markt niet meer. Dat is iets dat Marx al in de negentiende eeuw beschreef. In bijvoorbeeld de luchtvaartsector zijn er tussen 1988 en 2010, 5.452 fusies en overnamen gebeurd.[3] Vandaag blijven enkel Airbus en Boeing als serieuze spelers over. Toen in 2000 de EU-overheden begon aan te sporen hun energiemarkt te liberaliseren, waren er nog enkele honderden spelers op de energiemarkt. Vandaag zijn er vijf grote multinationals in Europa, die heel de elektriciteitsproductie bepalen. Wie bepaalt er of een KMO mag bestaan? Dat is geen politicus, maar een bank. Vier banken beslissen wie er een krediet krijgt om te lenen en wie niet. Kortom, de vrije markt heeft zichzelf buiten spel gezet. Er is geen sprake van een reële vrije markt en dus ook niet van de concurrentie die innoveert.

Spontane innovatie versus ecologische planning

Ook het klimaatthema kwam aan bod tijdens het debat. Raoul Hedebouw ziet de klimaatopwarming als een groot probleem en verwees naar de cijfers. We moeten de uitstoot met 65% reduceren tegen 2030 om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Vandaag zijn vijf multinationals verantwoordelijk voor 20% van de uitstoot in België. Lachaert ziet de bedrijven echter niet als een probleem, maar de sleutel tot de oplossing. , luidt de redenering. Het probleem is echter dat de daling van de uitstoot veel te traag gaat. Dat is ook logisch, want waarom zouden bedrijven minder vervuilen als dat hun meer kost? Als je vandaag een vat olie kunt kopen aan 30 euro, waarom zou je dan innoveren?

We gaan er niet komen door te wachten tot de markt het klimaat redden als een betere investering ziet dan olie oppompen. Nee, we moeten grote structurele maatregelen nemen gebaseerd op de realiteit. Raoul Hedebouw stelt voor de wetenschappers serieus te nemen. We moeten, zoals het Planbureau, stelt elk jaar 10 miljard euro investeren in de klimaattransitie. Dat betekent: de vierde industriële revolutie lanceren. We moeten via bindende normen bedrijven verplichten hun uitstoot te doen zakken. Maar we moeten ook investeren in openbare bedrijven die de omslag naar groene energie maken. Zo redden we niet alleen het klimaat, maar creëren we ook nog eens duurzame werkgelegenheid. Want het klimaat is te belangrijk om aan de markt over te laten.

Democratie is niet om de vijf jaar een bolletje kleuren

Het laatste thema dat aan bod kwam, was democratie. Lachaert stelde vast dat er een dalend vertrouwen is in de politiek. Daar volgde Hedebouw hem volledig in. Maar dat ligt volgens Lachaert voor een deel aan het feit dat er meer migratie, is waardoor mensen onzeker en bang worden.

Wat de liberalen buiten beschouwing laten, is dat het onder andere onder door hun beleid is dat de sociale zekerheid en de openbare diensten zijn uitgehold. Van de afgelopen 40 jaar aan neoliberaal bestuur, zaten de liberalen voor 30 jaar in de regeringen. Daar heeft Open VLD meegewerkt aan de pensioenleeftijd omhoog duwen, de openbare diensten kapot besparen, of de btw op elektriciteit verhogen van 6% naar 21%, om maar enkele voorbeelden op te noemen. Maar ook de politieke klasse die steeds arroganter wordt en riante uittredingsvergoedingen binnenrijft, zijn onmogelijk buiten beschouwing te laten.

Bovendien bestaat er, in tegenstelling tot wat Lachaert zei, wel degelijk een verstrengeling tussen de politiek en de grote bedrijven in ons land.  Er werken vandaag vier voormalige kabinetsmedewerkers van minister voor Energie Marghem (MR) bij Electrabel. De kabinetsmedewerker van ex-minister van Defensie Steven Van De Put (N-VA), verantwoordelijk voor de aankoop van de F-35-gevechtstoestellen, werkt nu bij Lockheed Martin, de bouwer van die vliegtuigen. De schuld voor een deel bij het multiculturalisme en de migratie leggen is niet alleen plooien voor het extreemrechtse discours, het is ook het negeren van de problemen die het neoliberalisme hebben veroorzaakt.

Daarin ligt dan ook het verschil met de opkomst van het extreemrechtse Vlaams Belang en de marxistische PVDA. “De PVDA is geen extreme partij. Wij zijn een partij voor gelijkheid, dat is het tegenovergestelde van racisme.” Het marxisme wil de structurele oorzaken van de problemen aanpakken en pleit voor gelijkheid. Dat is helemaal anders dan het Vlaams Belang, die verdeeldheid en racisme gebruikt als bliksemafleider voor de problemen. De PVDA is een partij waarvoor democratie niet om de vijf jaar een bolletje kleuren is. Er moet ruimte gemaakt worden voor veel meer participatie. Waarom zitten er in raden van bestuur geen afgevaardigden van de vakbond of studentenorganisaties?  Zonder de PVDA zou er maar één arbeider in het parlement zitten, met de PVDA zitten er nu vijf. Het volk moet echt vertegenwoordigd worden om beleid te voeren waar de mens eerst komt en niet de winst.

Er is wel een alternatief

Wat duidelijk is na het debat, is dat er wel een alternatief bestaat. "Vandaag denken we soms heilig dat de markt het einde is van de geschiedenis”, verwoordde Raoul Hedebouw het. “Toen de slavenmaatschappij bestond, zeiden de denkers van die tijd: er zal nooit iets anders zijn dan slavernij. En toch is het veranderd. Tijdens de feodaliteit dachten alle denkers: er zal nooit iets anders zijn. En toch is het veranderd. Vandaag zitten we in dezelfde situatie waar veel mainstream denkers geloven dat er nooit iets anders zal zijn dan kapitalisme. Natuurlijk is er wel een alternatief op het kapitalisme en dat is voor de PVDA hét debat voor de komende maanden en jaren."

 Je kan het volledige debat terug bekijken op de facebook pagina van Comac Studenten: https://www.facebook.com/comacstudenten/videos/745265769213242/ Ben je geïnteresseerd in het marxistische alternatief? Sluit je dan aan bij Comac. Wij engageren ons om dat alternatief ook tot op de campus te brengen: https://www.comac-studenten.be/word_lid

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/AveXis

[2] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/07/13/zonder-de-ondernemende-staat-was-er-nooit-apple-of-i-phone/

[3] Https://en.wikipedia.org/wiki/Aerospace_manufacturer